Bộ lọc của xe có nhiệm vụ bảo vệ động cơ, các bộ phận của xe và không khí trong xe khỏi sự xâm nhập của chất gây ô nhiễm và tạp chất khác.
Bộ lọc trong xe (Hình 1) có thể phân loại theo hai tiêu chuẩn: theo cách tác dụng hoặc theo môi trường được lọc.
Cách tác dụng : Tạp chất dạng rắn được lọc ra khỏi môi trường chất lưu, thí dụ như không khí, dầu, nhiên liệu và nước nhờ:
• Tác dụng gạn lọc như bộ lọc lưới và bộ lọc sợi
• Tác dụng chặn giữ như bộ lọc ướt
• Tác dụng từ trường như bộ lọc từ tính
• Tác dụng của lực ly tâm như bộ lọc ly tâm
Bộ lọc lưới : Tác dụng lọc đạt được do kích thước của mắt lưới nhỏ hơn kích thước tạp chất (Hình 2).
Bộ lọc chặn giữ : Đa số là bộ lọc không khí ướt. Tạp chất như bụi tiếp xúc với bề mặt lọc có thấm dầu và bị giữ lại.
Bộ lọc từ tính : Tạp chất có từ tính được hút ra khỏi môi trường chất lưu, thí dụ từ ốc tháo dầu.
Bộ lọc ly tâm : Môi trường cần lọc, thí dụ như không khí, được quay tròn. Tạp chất được đẩy vào thành lọc do lực ly tâm và bám ở đó.
Bộ lọc được phân thành các loại:
• Bộ lục không khí và khí thải
• Bộ lọc nhiên liệu
• Bộ lọc dầu
• Bộ lọc không khí trong xe như lọc phấn hoa, khói và khí ozon
• Bộ lọc thủy lực như dầu ATF (Automatic Transmission Fluid).
1. Bộ lọc không khí
Bộ lọc không khí có nhiệm vụ làm sạch không khí hút vào động cơ và làm giảm tiếng ồn do sự hút khí của động cơ. Bụi trong không khí gồm những hạt cực nhỏ (0,005 mm tới 0,05 mm), cũng có khi có chứa thạch anh. Lượng bụi thay đổi tùy theo môi trường sử dụng xe (xa lộ, công trường). Lượng bụi này có thể hòa trộn với dầu bôi trơn thành các hạt mài mòn và gây ra hao mòn lớn, đặc biệt ở nòng xi lanh, piston và đường dẫn xú páp.
Các loại bộ lọc
Những loai bộ lọc không khí sau đây được sử dụng:
• Bộ lọc không khí khô • Bộ lọc không khí bồn dầu
• Bộ lọc không khí ướt • Bộ lọc trước kiểu gió xoáy
Bô lọc không khí khô : Việc lọc bụi được thực hiện nhờ lõi lọc bằng giấy xếp thay thế được. Hiện nay loại lọc này là trang thiết bị tiêu chuẩn trên các ô tô cá nhân và ô tô thương mại. Tuổi thọ của lõi lọc tùy thuộc vàọ diện tích giấy lọc và lượng bụi trong không khí. Để giữ lựcc cản của dòng chảy nhỏ, diện tích của giấy phải lớn. Ngoài ra bộ lọc không khí còn làm giảm tiếng ồn khi hút. Nếu không được thay mới hay làm sạch, bộ lọc không khi sẽ làm tăng lực cản dòng chảy, qua đó làm giảm hệ số nạp đầy và làm giảm công suất của động cơ. Những hạt bụi nhỏ đi qụa được bộ lọc sẽ hòa chung với dầu tạo thành bùn. Bộ lọc khí bẩn phải được thay mới.
Bộ lọc không khí ướt đôi khi còn được dùng cho xe mô tô. Lõi lọc bằng lưới kim loại hay chất dẻo được phủ dầu. Bụi trong không khí bị giữ lại khi dòng khí đi qua diện tích bề mặt lớn phủ dầu của lõi lọc. Thời hạn sử dụng chỉ vào khoảng 2.500 km. Sau đó lõi lọc phải được làm sạch và phủ dầu lại.
Bộ lọc không khí bồn dầu : Trong vỏ bọc của bộ lọc có một bồn dầu nằm dưới lõi loc bằnq lưới kim loại (Hình 1). Không khí thổi vào tiếp xúc với bề mặt của dầu, mang theo những hạt dầu từ bồn dầu. Khi không khí đi qua lõi lọc, những hạt dầu này sẽ đọng lại tại lõi lọc. Từ đây những hạt dầu này chảy trở lại bồn dầu, cuốn theo các hạt bụi bám trên bề mặt lõi lọc. Vì tính chất tự làm sạch này bộ lọc không khí bồn dầu có thời gian sử dụng lâu hơn bộ lọc không khí ướt.
Bộ lọc trước kiểu gió xoáy không thể thiếu được đối vơi động cơ phải làm việc thường xuyên trong môi trường chứa rất nhiều bụi. Không khí hút vào được quay thật nhanh (Hình 2) và bụi thô bị loại ra bằng lực ly tâm (lọc thô). Bụi mịn còn lại trong không khí hút vào sẽ được lọc sau đó bằng bộ lọc không khí khô hoặc thiết bị tương đương. Do đó, thời gian sử dụng của bộ lọc kết hợp này tăng lên.
2. Bộ lọc nhiên liệu
Bộ lọc nhiên liệu có nhiệm vụ bảo vệ hệ thống nhiên liệu khỏi tạp chất và tách nước trong một số trường hợp. Người ta phân biệt:
• Bộ lọc thô • Phần tử lọc
• Bộ lọc đường dẫn • Bộ lọc thay được
Bộ lọc nhiên liệu thô : Được dùng như bộ lọc trước, thí dụ như bộ lọc hút bọt khí trong bình nhiên liệu. Chúng thường được thiết kế như bộ lọc lưới với khỏang cách mắt lưới khoảng 0,06 mm và làm bằng dây thép hay Polyamid.
Bộ lọc đường dẫn nhiên liệu (lọc trên đường dẫn) được dùng để tinh lọc. Bộ lọc sử dụng giấy lọc với kích thước lỗ lọc khoảng từ 0,002 mm đến 0,001 mm. Bộ lọc này được đặt trong đường dẫn nhiên liệu và được thay toàn bộ trong lúc bảo dưỡng.
Phần tử lọc nhiên liệu : Có thể thay thế được và nằm trong một vỏ riêng đươc gắn bên cạnh động cơ. Lõi lọc bằng giấy hay nỉ được sử dụng khi cần tinh lọc.
Bộ lọc nhiên liệu thay được (Hộp lọc) (Hình 3). Gồm có vỏ ngoài và lõi lọc, cả hai được thay toàn bộ trong lúc bảo dưỡng.
Để tinh lọc người ta cũng dùng lõi lọc bằng giấy hay nỉ. Ở lõi lọc hình sao, giấy lọc gấp nếp hình sao được đặt xung quanh một ống trung tâm có đục lỗ. Những lớp giấy xếp nếp được đóng kín ở phía trên và dưới bằng nắp đậy. Nhiên liệu chảy qua giấy lọc từ ngoài vào trong (hướng tâm). Những tạp chất bám lại trên bề mặt của giấy lọc và rơi xuống dưới. Nước không thể chảy xuyên qua những lỗ hở nhỏ của giấy lọc do đó chảy ở phía bên ngoài của giấy lọc xuống phía dưới do tỷ trọng của nước lớn hơn nhiên liệu. Nước tích tụ lại trong vùng chứa nước của vỏ bộ lọc. Nhiên liệu đã được lọc chảy qua lỗ của ống trung tâm vào phía trong và sau đó lên phía trên.
Bộ tách nước (Hình 1). Được dùng trong xe quân sự, xe công trường và xe địa hình với động cơ diesel để lọc lượng nước lớn. Ở hộp lọc có bình trữ nước, ta có thể thấy được nước tích tụ nhờ sử dụng nắp đậy bộ lọc trong suốt hay nhận biết qua một cảm biến đo mực nước (cảm biến điện tử về khả năng dẫn điện) và hiển thị qua đèn báo ở bảng dụng cụ đo. Nước tích tụ được thải ra ngoài qua ốc xả ở vỏ bộ lọc.
3. Bộ lọc dầu
Bộ lọc dầu giúp ngăn chặn sự suy giảm chất lượng của dầu bôi trơn bằng cách lọc bỏ các tạp chất trong dầu. Bộ lọc dầu có cấu tạo và chức năng tương tự bộ lọc nhiên liệu thay được. Lõi lọc loại trừ tạp chất có kích thước tới 10 ụm. Tạp chất trong dầu như bụi kim loại bị mài mòn do ma sát, muội than, bụi làm giảm chất lượng dầu và làm tăng độ mòn. Nhờ bộ lọc dầu, khoảng thời gian thay dầu được kéo dài hơn và việc làm mát dầu được tốt hơn. Tuy nhiên bộ lọc dầu không thể loại trừ tạp chất dạng lỏng hay những tạp chất hòa tan trong dầu. Cũng không thể tác động đến những thay đổi hóa học hay vật lý của dầu trong khi vận hành động cơ, thí dụ như lão hóa.
4. Bộ lọc thủy lực
Bộ lọc thủy lực là bộ lọc lưới, được đùng để làm sạch dầu thủy lực, thí dụ như dầu phanh, dầu ATF dùng cho tay lái trợ lực và hộp số tự động. Lưới bằng chất dẻo được sử dụng, thí dụ trong bình chứa dầu phanh của xi lanh phanh chính. Lọc giấy thay được dạng phẳng được sử dụng thí dụ trong hộp số tự động.
5. Bộ lọc không khí trong xe
Bộ lọc này lọc không khí cho người ngồi trong xe và bảo vệ họ khỏi bụi, phấn hoa và những khí độc như khói và khí ozon. Bộ lọc không khí trong xe (Hình 2) có từ ba đến bốn lớp. Phần lọc trước giữ bụi thô lại. Ở những sợi siêu nhỏ tại lớp thứ hai, những tạp chất nhỏ nhất trong không khí cũng bị giữ lại do tĩnh điện. Lớp thứ ba được dùng như khung bộ lọc. Lớp thứ tư với than hoạt tính giữ lại những khí độc như ozon hay khí thải. Phần lớn những chất nặng mùi cũng được trung hòa ở đây.
6. Bảo dưỡng
CHỈ DẪN BẢO DƯỠNG
• Thay bộ lọc theo chỉ dẫn của nhà sản xuất (định kỳ hoặc theo số km)
• Khoảng thời gian hoặc khoảng cách km được ghi trong kế hoạch bảo dưỡng, những bộ lọc cần thay thế được ghi trong quy trình kiểm tra.
• Bộ phận lọc giấy phải được thay thế
• Bộ phận lọc bằng bọt nhựa xốp có thể được rửa sạch và phải thổi theo hướng ngược chiều với dòng chảy.
• Hỗn hợp nước-nhiên liệu từ bộ lọc nhiên liệu phải được xử lý thích hợp với môi trường.